Yozgat Sorgun Hangi Türk Boyundan? — Bilimsel ve Sade Bir İnceleme
Merhaba — bugün sizlerle, tarihî ve antropolojik veriler ışığında Sorgun (Yozgat) ilçesinin hangi Türk boyuna dayandığına dair düşündürücü bir yolculuğa çıkıyoruz. Bu yolculuk hem arkeoloji, hem Osmanlı arşivleri, hem de halkın kuşaktan kuşağa aktardığı bilgilerle örülmüş durumda. Hedefim, karmaşık tarihî detayları sade bir dille sizlere aktarmak — siz de yorumlarınızla düşüncenizi paylaşırsınız.
Sorgun’un Kökeni: Antik Dönemlerden Günümüze
Sorgun toprağında yapılan arkeolojik kazılar, burada 5000 yılı aşkın bir yerleşim geçmişi olduğunu gösteriyor. Alişar Höyüğü, bu bölgedeki en eski izleri gün yüzüne çıkaran önemli höyüklerden biri. Bu buluntular, Sorgun’un sadece Türk dönemiyle değil, Hititler, Frigler, Romalılar, Bizans gibi birçok medeniyete ev sahipliği yaptığını gösteriyor. ([sorgun.bel.tr][1])
1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya göç eden Türk grupları ile birlikte, bölge “Türk yurdu” hâline geliyor. ([sorgun.bel.tr][1]) Bu süreçle birlikte Sorgun ve çevresi, farklı Türk boylarının yerleşimine sahne olmuş.
Hangi Boy(lar)? — Oğuz, Bozok ve Sorkunlu/ Sorkun
Tarih kaynaklarına ve yerel geleneklere göre Sorgun’da halkın büyük bölümü, Bozok koluna bağlı Türk boylarının soyundan geliyor. ([Minik Bilgi Kırıntıları][2])
Özellikle Sorgun adıyla anılan topluluk, Osmanlı arşivlerindeki kayıtlarda Sorkunlu (veya Sorkun / Sorkon / Sorkun) cemaatine işaret ediyor. 1530’lu yıllarda Sorgun, “Sorkunlu cemaatinin” yurdu olarak görülüyor. ([ilerigazetesi.com.tr][3])
Bu da demek oluyor ki, Sorgun’un yerleşik halkı — en azından bir kısmı — tarihsel olarak Oğuz boylarının Bozok koluna bağlı ve Sorkunlu soyundan geliyor olabilir.
Neden Net Bir Tek “Boy” Söylemek Zor?
Ancak işin aslı, tarih ve toplum biliminde bu tip etnik köken meseleleri genellikle tek bir “boy”a indirgenemeyecek kadar karmaşık. Bunun başlıca sebepleri:
Anadolu’da göçler, karışımlar, farklı boyların aynı coğrafya içinde iç içe geçmesi.
Yazılı veya sözlü belge yetersizlikleri; Osmanlı dönemi arşivleri bile her zaman detaylı etnik kayıtlar içermiyor.
Zaman içinde isim değişiklikleri: Sorgun’un eski adı Sorkun ya da “Sorkunlu” cemaatine referans verirken, köy–kasaba isimleri, yerleşim değişiklikleri, nüfus hareketleri nedeniyle “boy hafızası” silinmiş olabilir. ([Vikipedi][4])
Bu nedenle “Sorgun kesinlikle şu boydandır” demek yerine, “en güçlü aday Sorkunlu / Bozok kolu Oğuz boylarıdır” demek daha doğru.
Kültürel ve Sosyolojik İzler: Geçmişin Günümüze Yansıması
Bazı etnografik çalışmalarda, özellikle Yozgat ve Sorgun çevresinde yaşayan toplulukların hem Bozok geleneklerine ait adetleri yaşattığı, hem de Osmanlı döneminden kalma “cemaat/ aşiret” kültürünü hatırlatan izlerin görüldüğü belirtiliyor. ([ilerigazetesi.com.tr][5])
Köy ve mahalle isimlerinde, eski yer adlarında “Sorkun / Sorkunlu” gibi ifadelerin kalması, “Sorgun” isminin aslında bu boyun adından evrilmiş olabileceğini düşündürüyor. ([Vikipedi][4])
Açık Sorular — Siz Ne Düşünüyorsunuz?
Eğer Sorgun’un kökeninin Sorkunlu olduğunu kabul edersek: Bugün hâlâ yerel halk arasında bu kökene dair gelenek, şema ya da hikâyeler yaşıyor mu?
Arkeolojik kazılar, etnik boy kimliği hakkında somut veri verebilir mi — yoksa bu sadece kültür/soya dair bir yorum mu?
Türkiye gibi çok göç almış topraklarda, “boy/soy” kimliğini ne kadar kesin sayabiliriz? Kültür, zaman içinde nasıl şekillenir?
Sonuç
Bilimsel, arkeolojik ve tarihî veriler ışığında Sorgun’un kökeni, büyük olasılıkla Oğuz boylarından Bozok koluna dayanıyor; bu bağlamda Sorgun’daki halkın bir kısmı, Sorkunlu cemaatine ait olabilir. Ancak, kesin bir yargıdan ziyade — geçmişin karmaşıklığı, göçler ve kültür değişimleri nedeniyle — bu bir olasılık olarak kalıyor.
Sizce bu tür köken analizleri bugün için ne kadar anlamlı? Kendi ailenizin ya da yaşadığınız yerin kökenini araştırdınız mı? Düşüncelerinizi merakla bekliyorum.
[1]: “Tarih | T.C. Sorgun Belediyesi Resmi İnternet Sitesi”
[2]: “Yozgat Sorgun hangi Türk boyundan – imu.com.tr”
[3]: “Sorgun hangi soydan geliyor? Sorgun’un kökeni nedir? – Yozgat Haber …”
[4]: “Sorgun – Vikipedi”
[5]: “Yozgat hangi Türk boyundan? Türk boylarının Yozgat’ta yaşadığı yerler …”